PROBLEMY Z DYSKIEM

Aby sprostać mechanicznym wymaganiom kręgosłup musi być równie wytrzymały, co elastyczny i ruchomy w wielu płaszczyznach. Potrzebną wytrzymałość zapewniają kręgosłupowi masywne trzony kręgów przystosowane do dźwigania masy ciała, zaś elastyczność i ruchomość: stawy między wyrostkowe - krążki między kręgowe, więzadła i mięśnie. Odcinek lędźwiowy kręgosłupa składa się z 5 kręgów osadzonych na przeciwwygiętej kości krzyżowej.
Ryć. 10. Kręgosłup lędźwiowy - widok z boku: 1 - wyrostek stawowy górny, 2 - wyrostek poprzeczny, 3 - cieśń (część międzystawowa), 4 - blaszka, 5 - wyrostek stawowy dolny, 6 - łuk, 7 - wyrostek kolczysty, 8 - więzadło międzykolcowe, 9 - więzadło nadkolcowe, 10 - wiązadło podłużne przednie, 11 - krążek międzykręgowy, 12 - trzon V kręgu lędźwiowego, 13 - 4 i 5 korzeń lędźwiowy, 14 - kość krzyżowa (powierzchnia stawowa).
Fizjologiczne przodowygięcie kręgosłupa lędźwiowego (lordoza) jest zmienna osobniczo i uzależniona od kształtu trzonów kręgowych oraz krążków międzykręgowych, wagi, ciała, postawy, stanu psychiki (tzw. postawa typu zmęczenia) itp. Główne obciążenia kręgosłupa przypadają na 3 ostatnie kręgi lędźwiowe, te zaś przenoszą naciski na miednicę. Obciążenia przenoszą trzony kręgów. Stawy międzywyrostkowe, łuki kręgów i wyrostki w stanie zdrowia nie podlegają naciskom osiowym. Stabilizację kręgosłupa zapewniają dodatkowo torebki stawowe, silnie rozbudowany układ więzadłowy oraz mięśnie. Krążki między kręgowe Krążki międzykręgowe oprócz tego, że łączą ze sobą poszczególne kręgi jednocześnie amortyzują masę ciała i zapewniają najbardziej obciążonemu kręgosłupowi lędźwiowemu dużą ruchomość i elastyczność. Krążki międzykręgowe osoby dorosłej odżywiają się jedynie drogą dyfuzji przez płytki graniczne kręgów. Krążek składa się z pierścienia włóknistego i jądra miażdżystego. Pierścień włóknisty jest zbudowany z koncentrycznie ułożonych płytek, NA które składają się włókna przebiegające skośnie od przyczepów do płytek chrzestnych i pierścieni nasadowych sąsiednich kręgów. Z przodu i z boków pierścień włóknisty jest silnie spojony z trzonami sąsiednich kręgów, przy czym z przodu wzmacnia go więzadło podłużne przednie. Z tyłu przyczep jest słabszy, więzadło tylne podłużne jest wąskie i luźniej z nim zrośnięte, zaś sam pierścień jest cieńszy. Nic też dziwnego, że w przypadku choroby przez to miejsce wciska się do kanału kręgowego zawartość krążka. Jądro miażdżyste położone jest nieco asymetrycznie i zajmuje około 50-60 objętości krążka. Ma ono konsystencję półgalaretowatą, na którą składa się osadzona w śluzie chrzęstno-włóknista siateczka. W miarę upływu lat dochodzi do zmian uwodnienia krążka między-kręgowego (nazywamy to dyskopatią), co uspasabia go do uszkodzeń.

Odpowiednio dobrane i dozowane w wieku rozwojowym ćwiczenia fizyczne i praca powodują przerost i wzmocnienie zarówno samych kręgów, jak stabilizujących je więzadeł i mięśni. Naturalnie, ćwiczenia nieprawidłowe osłabiają kręgosłup, co w wieku dojrzałym sprzyja przedwczesnemu jego zużyciu i bólom.
Jak już wspomniano, łuki, wyrostki i stawy międzykręgowe nie są przystosowane do znoszenia sił i nacisków przeto w normalnych warunkach nie biorą udziału w przenoszeniu dużych sił i naprężeń osiowych.

Ryć. 11. Funkcjonalną jednostką kręgosłupa są 2 kręgi połączone krążkiem międzykręgowym: 1 - część przednia - dźwigająca
Ryć. 12. Etapy choroby krążka międzykręgowego: a - krążek zdrowy; b - w miarę postępu choroby dochodzi do zmniejszenia wysokości krążka i uwypuklenia na boki pierścienia włóknistego; c - krążek uszkodzony, utrata zdolności amortyzacji ("dętka bez powietrza"). Zwróć uwagę na to, że towarzyszące chorobie zmiany zwyrodnieniowe stawów międzywyrostkowych zmniejszają światło otworu międzykręgowego, przez który wychodzi korzeń rdzeniowy. Podobnie jak trzony kręgów, działaniu wielkich sił i nacisków podlegają krążki międzykręgowe. Co więcej, to fizjologiczne napięcie mięśniowe nie ustępuje nawet podczas snu. Trzony kręgów lędźwiowych i związane z nim krążki międzykręgowe podlegają największym naciskom w pozycji siedzącej ciała. Dla przykładu, u osoby ważącej ok. 70 kg na 3 krąg lędźwiowy działa siła ściskania ok. 142 kG; w pozycji stojącej 99 kG; zaś w pozycji leżącej tylko20kG! ciężar ciała; 2 - część tylna sterująca ruchami.

Obciążenia i naciski działające na kręgosłup lędźwiowy znacznie się zwiększają kiedy tworzy się mechanizm dźwigni wskutek używania rąk - wówczas ręce wraz z tułowiem tworząc długie ramię dźwigni powodują wzrost siły nacisku.
Wszelkie naciski i obciążenia osiowe kręgosłupa są wychwytywane i neutralizowane, przede wszystkim, przez krążki międzykręgowe. Równomierny rozkład sił i nacisków możliwy jest dzięki odkształceniu się krążków polegającemu na zmniejszeniu wysokości jądra miażdżystego z jednoczesnym uwypukleniem pierścienia włóknistego poza obrys trzonów kręgowych. Rozciągliwość pierścienia włóknistego pod wpływem obciążenia osiowego kręgosłupa jest różna, z tym, że krążek chory, w stosunku do zdrowego, wykazuje rozciągliwość około 30% większą. Przekroczenie wytrzymałości krążka powoduje uszkodzenie pierścienia i destabilizację jądra miażdżystego.
Podobnie jak kręgi i krążki międzykręgowe dużą wytrzymałością na ściskanie i rozciąganie charakteryzują się więzadła kręgosłupa, przy czym więzadła osób młodych (do 20 roku życia) cechują się wytrzymałością większą o około 30% od więzadeł osób po 50 roku życia.
Ryć. 13. Mechanizm powstawania niestabilności kręgosłupa w przebiegu choroby krążka międzykręgowego; a - krążek zdrowy; b - krążek zniszczony procesem chorobowym.
W przypadku występowania mechanizmu dźwigni - np. używanie kończyn górnych przy przenoszeniu ciężarów - masa podnoszonego przedmiotu jest równoważona skurczem mięśnia prostownika grzbietu, pracującego po przeciwległej stronie, na bardzo krótkim ramieniu. dźwigni. Stosunek przedniego ramienia dźwigni do ramienia tylnego wynosi około 15:1
Tak więc w przypadku podnoszenia ciężaru o masie 45 kg równoważący skurcz mięśnia prostownika grzbietu musi wynosić 675 kg, co powoduje, że na kręgosłup lędźwiowy działa nacisk rzędu 3/4 tony!
Już dawno zauważono, że między obciążeniami przejmowanymi przez kręgosłup a wytrzymałością poszczególnych jego składowych istnieją znaczne różnice. W związku z tym zaczęto poszukiwać istnienia dodatkowego mechanizmu kompensacyjnego i ochronnego. Okazały się nim mięśnie i jamy ciała (klatka piersiowa, jama brzuszna). Obecnie wiadomo, że kręgosłup lędźwiowy uzyskuje dodatkowe zabezpieczenie i wzmocnienie dzięki szynującemu działaniu ciśnienia tłoczni brzusznej i pośrednio klatki piersiowej (rodzaj ochronnego gorsetu).
Ryć. 13. Mechanizm powstawania niestabilności kręgosłupa w przebiegu choroby krążka międzykręgowego; a - krążek zdrowy; b - krążek zniszczony procesem chorobowym